หากใครที่กำลังสนใจจะหันมาเลี้ยงเจ้า ต้นกระบองเพชร หรือ แคคตัส ก็คงจะเกิดมีคำถามในใจว่าลักษณะทั่วไปของ กระบองเพชร นั้นเป็นอย่างไรเนื่องจาก กระบองเพชร บางสายพันธุ์ก็ไม่ได้มีหนามที่แหลมคมอยู่รอบตัวอาจจะมีลักษณะเป็นขน แต่กลับถูกจัดอยู่ในตระกูลกระบองเพชร มาไขข้อข้องใจให้กับเพื่อนๆกันค่ะว่าลักษณะทั่วไปเป็นอย่างไร ตามไปชมกันเลยค่ะ
ลำต้น และหนาม
กระบองเพชร/แคคตัส เป็นพืชที่มีลักษณะลำต้นแปลก และแตกต่างจากพืชชนิดอื่น คือ ลำต้นของเกือบทุกพันธุ์จะไม่มีใบ เนื่องจากใบมีวิวัฒนาการลดรูปกลายเป็นหนามเพื่อลดการคายน้ำ และป้องกันการกัดกินของสัตว์
ลำต้นกระบองเพชรมีทั้งแบบทรงกลมเตี้ย แบบทรงกระบอกสูง หรือมีรูปร่างคล้ายกระบอง และมักเป็นพูหรือแฉก ซึ่งจะมีปุ่มหนามขึ้นที่สันพูเป็นระยะหรือเป็นหนามเรียงช้อนกันเป็นแถวที่สันพู
โดยลำต้นอาจเติบโตเป็นต้นเดี่ยวๆหรือแตกลำต้นเป็นกอใหญ่ ซึ่งบางพันธุ์สามารถสูงได้มากถึง 24 เมตร ลำต้นมีขี้ผึ้งเคลือบ เพื่อลดการคายน้ำ ผิวลำต้น และเนื้อลำต้นมีสีเขียวของคลอโรฟิลล์ ซึ่งทำหน้าที่สังเคราะห์แสงแทนใบ
หนามกระบองเพชรมีลักษณะหลายแบบ ทั้งเป็นหนามแข็ง ปลายหนามอาจตรงหรืองอเป็นตะขอ หรือหนามอาจเป็นเส้นอ่อนๆคล้ายขนสัตว์ และมีสีของหนามแตกต่างกันหลายสี อาทิ สีเหลือง สีแดง สีส้ม หรือสีน้ำตาล และบางพันธุ์สามารถเปลี่ยนสีของหนามตามอายุ และสภาพอากาศได้
ดอก
กระบองเพชรเป็นไม้ที่ออกดอกยาก ทำให้ไม่ค่อยมีโอกาสเห็นกันมากนัก เพราะจะออกดอกเมื่อต้นมีอายุโตเต็มที่ ซึ่งกว่าจะออกดอกก็มีอายุหลายปี แต่หากออกดอกจะสวยงามไม่แพ้ดอกไม้ชนิดอื่น
ดอกกระบองเพชรมักออกเป็นดอกเดี่ยวโดดๆหรือออกเป็นกระจุก ดอกไม่มีก้านก้านดอก กลีบดอกมีหลายสี อาทิ สีแดง สีชมพู สีเหลือง และสีขาว เป็นต้น ซึ่งดอกส่วนมากจะแทงออกบริเวณตุ่มหนามตามสันพู แต่มีบางพันธุ์ที่ออกบริเวณส่วนอื่น อาทิ
– สกุล Echinocereus ออกดอกใกล้กับตุ่มหนาม
– สกุล Mammillaria ออกดอกบริเวณเนินหนาม
– สกุล Melocactus ออกดอกบริเวณกลุ่มหนามเพาะส่วนปลายยอด
ผล
ผลกระบองเพชรมักมีสีสันสดใส ผลมีรูปทรงหลายแบบ อาทิ ทรงกลม รูปไข่ หรือทรงกระบอก ผิวผลเรียบ และเป็นมัน และบางพันธุ์มีหนามปกคลุม หรือเป็นเกล็ดแห้งปกคลุม ส่วนเนื้อผลนุ่ม มีสีใสคล้ายวุ้น ที่แทรกด้วยเมล็ด เมื่อผลแก่เต็มที่จะแห้งเหี่ยว และร่วงลงดิน แต่อาจพบบางพันธุ์ที่ผลแห้งแล้วจะปริแตกให้เมล็ดกระเด็นออกห่างลำต้น
พันธุ์ และลักษณะกระบองเพชร/แคคตัสEchinopsis
Echinopsis เป็นกลุ่มที่พบประมาณ 60 ชนิด ลำต้นมีลักษณะกลมแป้น ไม่มีใบ แต่บางชนิดเมื่อแก่จะเป็นลักษณะทรงกระบอก ลำต้นอาจเกิดเป็นต้นเดี่ยวๆหรือเกิดเป็นกอหนา ลำต้นเป็นเหลี่ยมหรือสัน จำนวน 8-16 สัน ขนาดลำต้น 20-30 เซนติเมตร สูงได้มากกว่า 50 เซนติเมตร ผิวลำต้นมีสีเขียวสดใส และเป็นมัน ดอกมีหลอดยาว 5-15 เซนติเมตร กลีบดอกมีหลายสี อาทิ สีขาว สีชมพูอ่อน หรือสีแดง
ส่วนผลมีลักษณะทรงกลม กระบองเพชรชนิดนี้ เติบโตได้ดีในดินร่วนปนทราย หรือ ดินเหนียวปนดินร่วน ปลูกง่าย และเลี้ยงง่าย ทนต่อสภาพขาดน้ำได้ดีFerocactus
เป็นกลุ่มที่พบประมาณ 35 ชนิด พบได้ทางตะวันออกเฉียงใต้ของอเมริกา และแมกซิโก มักเกิดเป็นต้นเดี่ยวๆ และจะแตกกอเมื่อมีอายุมาก แต่บางพันธุ์สามารถแตกกอได้ในขณะที่ต้นยังอ่อน ลำต้นมีลักษณะกลมแป้น และลำต้นค่อนข้างสูง
ซึ่งบางพันธุ์อาจสูงได้มากถึง 3 เมตร ลำต้นเป็นสัน สีลำต้นเขียวเข้มหรือเขียวอมฟ้า ส่วนตุ่มหนามค่อนข้างใหญ่ มีหนามเกิดบริเวณด้านข้าง ปลายหนามเป็นตะขอ หนามมีสีเหลือง สีชมพู สีแดง สีส้มหรือสีแสดGymnocalycium
กระบองเพชรสกุลนี้ จะออกดอกบริเวณส่วนยอดของลำต้น ซึ่งจะเริ่มออกดอกได้เมื่ออายุประมาณ 2 ปี และออกดอกในช่วงฤดูแล้ง ตัวดอกมีหลอดสั้น และบาง ดอกมีหลายสี อาทิ สีขาว สีครีมอมเหลือง สีชมพูเข้ม หรือชมพูแดง ทั้งนี้ กระบองเพชรชนิดนี้ สามารถทนแล้งได้ดีมาก แต่หากได้รับน้ำมากหรือดินมีความชื้นมากมักจะล้มเน่าตายได้ง่ายAstrophytum
เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่คนไทยมักเรียกว่า หมวกสังฆราช กลุ่มนี้มีถิ่นกำเนิดทางตอนเหนือของเม็กซิโก ซึ่งพบได้ในพื้นที่สูงประมาณ 7,5000 ฟุตเหนือระดับน้ำทะเล ลำต้นเมื่อเล็กมีลักษณะทรงกลม
แต่เมื่อโตขึ้นจะเป็นรูปทรงกระบอก มีความสูง 30-60 เซนติเมตร ผิวลพต้นมีสีเขียว และมีขนประสีขาว ลำต้นแบ่งเป็นสัน 5-8 สัน หนามเกิดบนสัน และมีปุยขนสีน้ำตาลอ่อนล้อมรอบ ส่วนดอกมีสีเหลืองซีด ขนาดดอก 4-6 เซนติเมตร ตรงกลางมีเกสรตัวเมียสีเหลือง 7 อัน ส่วนผลมีสีเขียวที่ด้านในมีเมล็ดขนาดใหญ่สีน้ำตาล กระบองเพชรชนิดนี้ เติบโตได้ดีในที่โล่ง และทนต่อสภาพดินชื้นได้ดีPereskia
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่มีใบหรือใบแท้ ลำต้นไม่มีกลุ่มหนามหรือขน ส่วนเมล็ดในเนื้อผลมีสีดำOpuntia
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่มีใบแท้เช่นกัน แต่ใบมีขนาดเล็ก และมีกลุ่มหนามหรือขนแข็งปกคลุมที่ลำต้น ส่วนเมล็ดในเนื้อผลมีปีกCereus
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่ลำต้นมีรูปทรงกระบอก ลำต้นแบ่งเป็นสัน และมีหนามปกคลุม แต่บางชนิดบริเวณโคนต้นไม่มีหนามปกคลุม ส่วนเมล็ดในเนื้อผลมีสีดำหรือสีน้ำตาลHyloceceus
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่ไม่มีใบ ลำต้นมีลักษณะทรงกระบอก และเป็นเหลี่ยมสัน ลำต้นมีหนามอ่อนขนาดเล็กขึ้นปกคลุม กระบองเพชรกลุ่มนี้ จัดเป็นกลุ่มอิงอาศัย คือ ลำต้นไม่มีระบบราก ซึ่งมักจะเกาะติดอยู่กับไม้ชนิดอื่นหรือดูดน้ำจากอากาศMelocatus
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่ค่อนข้างเล็ก มีลักษณะกลมแบนหรือทรงกระบอก ลำต้นเป็นสัน และมีหนามแข็งปกคลุม หลอดของดอกมีขนปุยหรือบางพันธุ์ไม่มีขนปุยNeopoteria
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่ค่อนข้างเล็ก ลำต้นมีรูปกลมแป้นหรือทรงกระบอก ลำต้นเป็นเหลี่ยมหรือสัน ส่วนหนามเกิดบนตุ่มหรือแพร่กระจายตามสัน มีทั้งหนามแข็ง และหนามแบบขนปุย ส่วนดอกมีปุยที่โคนดอกEchinocactus
- เป็นกลุ่มกระบองเพชรที่ค่อนข้างเล็ก ลำต้นทรงกลมหรือทรงกระบอก และเป็นเหลี่ยมสัน ส่วนดอกเกิดบริเวณตรงกลางของยอดลำต้น
- เป็นอย่างไรบ้างคะกับลักษณะทั่วไปของ ต้นกระบองเพชร และลักษณะสายพันธุ์ต่างๆที่ แคคตัส บุฟเฟต์ เอามาฝากในวันนี้ ครั้งหน้าจะมีเกร็ดความรู้อะไรเกี่ยวกับ ต้นไม้ มาฝากอีกก็อย่าลืมติดตามนะคะ
แนะนำบทความเพิ่มเติม